Demir eksikliği, dopamin üretimini azaltabilir ve dopamin metabolizmasını bozabilir. Bu nedenle, demir eksikliği olan kişilerde depresyon ve diğer duygusal problemler görülebilir. Yapılan araştırmalar, dopamin reseptörlerinin demir eksikliği nedeniyle azaltıldığını ve dopamin sinyallerinin beyinde daha az etkili olduğunu göstermiştir.

Ayrıca, dopamin düzeyleri ile demir düzeyleri arasında bir bağlantı olduğu da gösterilmiştir. Yapılan bir araştırmada, beyin dokularında demir seviyelerinin yüksek olduğu bölgelerde dopamin düzeylerinin de yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu da demir mineralinin dopamin üretimi ve düzgün işleyişi için gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Demir minerali dopamin metabolizması üzerinde etkili olduğu gibi, dopamin de demir metabolizmasını etkileyebilir. Yapılan bir araştırmada, dopaminin vücuttaki demir metabolizmasını düzenlediği ve demir yüklemesiyle ilişkili hasarı azalttığı gösterilmiştir. Bu da demir mineralinin sadece dopamin üzerinde etkili olmadığını, aynı zamanda dopaminin de demir metabolizmasını düzenleyebildiğini göstermektedir.

Bir araştırmada, sıçanlarda demir eksikliğinin dopamin metabolizmasını nasıl etkilediği incelenmiştir. Bu çalışmada, demir eksikliği olan sıçanların dopamin metabolizmasının bozulduğu ve beyinde dopamin seviyelerinin azaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca, demir eksikliği olan sıçanların depresyon benzeri davranışlar sergilediği gözlemlenmiştir.

Demir eksikliği ve dopamin metabolizması arasındaki ilişki, Parkinson hastaları üzerinde yapılan bir çalışmada da gözlemlenmiştir. Bu çalışmada, demir eksikliği olan Parkinson hastalarında dopamin metabolizmasının bozulduğu ve hastalığın semptomlarının arttığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, demir takviyesi verildiğinde hastaların dopamin seviyelerinin arttığı ve semptomlarının hafiflediği gözlemlenmiştir.

Başka bir araştırmada, demir takviyesi almayan kadınlarda depresyon ve anksiyete belirtilerinin daha yaygın olduğu tespit edilmiştir. Demir takviyesi verilen kadınların ise daha az depresif belirtiler gösterdiği gözlemlenmiştir. Bu çalışmada, demir eksikliğinin dopamin ve serotonin gibi nörotransmitterlerin üretimini etkilediği ve bu durumun depresyon gibi zihinsel hastalıklara neden olabileceği düşünülmektedir.

Demir birçok gıdada bulunabilen insan yaşamı için önemli bir mineraldir. Demir minerali hemoglobinin önemli bir bileşeni olup vücudun her hücresine oksijen taşınmasını sağlar. Demir büyüme, gelişme, hücresel işleyiş, bazı hormonların sentezi ve bağ dokusu için gereklidir. Demir vücutta karaciğer, kemik iliği, dalak ve kaslarda depolanabilir.

Eksikliğinde kansızlık, halsizlik, solgun cilt, konsantrasyon bozukluğu, yorgunluk, çarpıntı, stres, saç dökülmesi, bağışıklık sisteminde zayıflama ve nefes darlığı gibi belirtiler görülmektedir.

Demir mineralinin bazı bilinen etkileri:

Demir ve Dopamin: Demir eksikliği görülen hayvanlar ve insanlarda serotonin, dopamin, noradrenalin gibi nörotransmitterlerin metabolizmasında değişiklikler olduğu keşfedilmiştir. Bu konuda yapılan bir çalışmada, demir eksikliği sonucunda farelerde dopamin reseptörü yoğunluğunda azalma olduğu saptanmıştır.

Demir ve Anemi: Demir takviyelerinin en önemli kullanım alanlarından biri demir eksikliği ve buna bağlı olarak oluşan kansızlığın tedavisinde kullanılır. Demir eksikliğine kan verme, kan kaybı, ağır menstruasyon, gebelik ve ülser gibi aşırı kan kaybına neden olacak koşullar neden olabilir.

Demir ve Spor Performansı: Demir eksikliğinin özellikle kasların oksidasyonunu arttırarak egzersiz kapasitesini düşürdüğünü gösteriyor. Bu konuda yapılmış bir çalışmada 123 demir eksikliği olan ve 82 demir eksikliği olmayan kadınların 400 metre yürüyüş yapmaları istenmiştir. Araştırma sonucunda demir eksikliği yaşayan kadınların kas tonuslarındaki oksidatif hasarın yüksek olduğu bulunmuştur.

Demir ve Dikkat Eksikliği: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluk ile demir mineralinin yakın bir ilişkisi olduğu düşünülmektedir. Araştırmalar demir takviyesi alımının demir eksikliğinden kaynaklı DEHB sorununa sahip çocuklara yardımcı olduğunu göstermektedir.

Demir hangi besinlerde bulunur?

Kuru kayısı ve kuru üzüm gibi kurutulmuş meyveler, kırmızı et ve karaciğer, pekmez, bitter çikolata, fasulye, istiridye, mercimek, tahıllar, yumurta, sardalya, nohut, domates, patates, badem, şeftali, armut, hurma, kabak ve fındık bol miktarda demir içeren besinlerdir. Ayrıca, C vitamini demir emilimini kolaylaştırdığı için C vitamini bakımından zengin gıdalarla beslenmek demir düzeyini arttırır.

Günlük demir ihtiyacı ne kadardır?

• Bebekler 7-12 ay: günde 11 mg
• Çocuklar 1-3 yaş: günde 7 mg
• Çocuklar 4-8 yaş: günde 10 mg
• Çocuklar 9-13 yaş: günde 8 mg
• Erkek çocuklar 14-18 yaş: günde 11 mg
• Kız çocuklar 14-18 yaş: günde 15 mg
• Erkek 19-50 yaş: günde 8 mg
• Kadın 19-50 yaş: günde 18 mg
• Hamile kadınlar: günde 27 mg
• Yetişkin 51 yaş ve üzeri: günde 8 mg

Demir Fazlalığı ve Zararları: Günde 45 mg’ın altında demir alımının güvenli olduğu düşünülmektedir. Ancak uzun süreli demir takviyesi kullanımının zararı konusunda fikir birliği yoktur. Yüksek miktarda demir minerali alınması durumunda bulantı, ishal, kabızlık, mide ekşimesi, kalp hastalığı, kanser, Alzheimer, siroz, kanlı ishal, dışkı renginin siyahlaşması ve kusma görülmektedir. Ayrıca Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi hastalıklara sahip kişilerin bağırsaklarında yüksek miktarda demir bulunmuştur.

Demir hangi gıdada, ne kadar bulunur?

* GD = Günlük Değer. Günlük ihtiyaç 18mg olarak alınmıştır.

    Miligram                                 GD%

İstiridye (85gr)                                          8mg                                      44

Fasulye (1 bardak)                                    8mg                                      44

Bitter çikolata (85gr)                                 7mg                                      39

Sığır karaciğer (85gr)                                5mg                                      28

Mercimek (½ bardak)                                3mg                                      17

Kurutulmuş kekik (2gr)                              3mg                                      17

Ispanak (½ bardak)                                  3mg                                      17

Sardalya (85gr)                                         2mg                                      11

Nohut (½ bardak)                                     2mg                                      11

Domates (½ bardak)                                2mg                                      11

Sığır eti (85gr)                                           2mg                                      11

Patates (1 adet)                                       2mg                                      11

Kaju (28gr)                                               2mg                                      11

Bezelye (½ bardak)                                  1mg                                       6

Tavuk (85gr)                                             1mg                                       6

Pirinç (½ bardak)                                      1mg                                       6

Kurutulmuş nane (2gr)                             1mg                                       6

Kepekli ekmek (1 dilim)                            1mg                                       6

Beyaz ekmek (1 dilim)                              1mg                                       6

Üzüm (¼ fincan)                                       1mg                                       6

Kepekli spagetti (1 fincan)                        1mg                                       6

Tuna balığı (85gr)                                     1mg                                       6

Hindi (85gr)                                               1mg                                       6

Fındık (28gr)                                              1mg                                       6

Brokoli (½ bardak)                                   1mg                                       6

Yumurta (1 adet)                                      1mg                                       6